معرفی فیلم «همنام» (میرا نایر، ۲۰۰۶) | همۀ ما از زیر شنل گوگول بیرون آمده‌ایم

اکثر مردم هر جامعه‌ای با دیدن زندگی روزمرۀ خود بر روی پرده سینما، صمیمیت و همدلی خاصی با آن فیلم احساس می‌کنند. این همدلی در سطحی گسترده‌تر و در فرهنگی متفاوتتر، افق دید جدیدی به زندگی آنها اضافه می‌کند. فیلم همنام ساخته میرا نایر، به این طریق جای خودش را دل هر مخاطبی باز می‌کند. در همان سال ۲۰۰۶ و قبل از اکران حضور زوج هنری منحصر به فرد عرفان خان و تابو، برگ برنده توجه مخاطبان عام و خاص به این فیلم بود. یک‌سال بعد از اکران در هند، در آمریکا نیز به نمایش درآمد و علاوه بر گرفتن امتیاز ۷.۵ از آی‌ام‌دی‌بی و ۸۲  از راتن تومیتوز ، در لیست ۱۰ فیلم برتر سال ۲۰۰۷ بسیاری از منتقدین جهانی قرار گرفت. جایزۀ بین‌المللی بلغارستان را نیز از آن خود کرد.

خلاصه داستان

فیلم همنام اقتباسی وفادارانه از رمانی به همین اسم از نویسنده مشهور هندی‌الاصل مقیم آمریکا، جومپا لاهیری است. داستان یک زوج جوان هندی را بازگو می‌کند که برای داشتن زندگی بهتر به آمریکا مهاجرت می‌کنند. مشکلات گریزناپذیر تفاوت فرهنگی این دو کشور، مسئله اصلی فیلم می‌شود و با به دنیا آمدن فرزندان، این مغایرت فرهنگی شکل جدی‌تری به خود می‌گیرد و مسبب مسائل بزرگتری برای آنها می‌شود. اولین نمود این تضاد پررنگ، اسم خاصی است که آشوک، پدر خانواده (عرفان خان) برای فرزندش انتخاب می‌کند.

تضاد فرهنگی و مواجهۀ سنت و مدرنیته بدون سوگیری خاص، از برجسته‌ترین ویژگی‌های سبک نویسندگی جومپا لاهیری است که با سلیقه همیشگی میرا نایر در فیلم‌هایش، یعنی توجه به جامعه هند با تمام خصایص فرهنگی اصیلش، همخوانی دلنشینی را به تصویر کشیده است. گرچه قسمت اعظمی از اعتبار فیلم و فیلمنامه، مدیون داستان‌پردازی و توصیفات خلاقانه جومپا لاهیری است اما با وسواس قابل ملاحظه‌ای نیز در قاب سینمایی میرا نایر جا گرفته‌ است. آشوک و اوشیما (تابو) که به عنوان نماد سنت و تاریخ زنده هند، برای پسرشان گوگول (کال پن) نماد مدرنیته، از خود گذشتگی می‌کنند از سری خلاقیت‌های این نویسنده به‌ نام در این اثر است.

یک کارگردان زن

میرا نایر از بهترین کارگردانان زن دنیا است که از همان ابتدای فعالیت خود، مسیرش را از سینمای تجاری و نگاه به دور از واقعیت سینمای هند جدا کرد اما آن بخش از این سینما که با سنت‌ها و ذائقه فرهنگ غنی‌اش هم‌خوانی داشت و باعث هر چه اصیل‌تر شدن سبک سینماییش می‌شد را حفظ کرد. مانند استفادۀ به جا از موسیقی در اکثر صحنه‌های فیلم برای بیان و انتقال هر چه بیشتر احساسات و ایدئولوژی خود کارگردان. یا حتی کثرت در وحدتی که در آثارش دیده می‌شود، رنگ و بوی هندی به خود می‌گیرد تا جایی که تصور خلق آن داستان در دل جایی غیر از فرهنگ هند ناممکن می‌شود. به قطع، همنام مانند فیلم‌های دیگر میرا نایر لقب کارگردان مولف را در تمامی عناصرش به یدک می‌کشد. از ویژگی‌های این مولف بودن را می‌توان در نگاه رئالیستی کارگردان برای بازنمایی واقعیت و تکرار آن در عرصه‌های مختلف زمانی دانست که ریشه در اعتقاد هندویان به تناسخ دارد یا استفادۀ هوشمندانه از نماهایی چون واریاسیون در بین فصول زندگی خانواده گانگولی. مسیری که همنام در پیش می‌گیرد تکریم مفاهیمی است که در خانواده عمیقا ریشه دارد و در ابتدا باعث از هم‌پاشیدگی آن می‌شود و در نهایت با درک آنها، دلیل سازش و هم‌زیستی این دو فرهنگ متضاد دنیای غرب و شرق می‌شود.