معرفی رمان «گریخته» (بنفشه حجازی، ۱۳۹۶) | سفر قهرمان در تاریخ معاصر ایران

داستان تاریخی از ژانرهای موردعلاقه­‌ی داستان‌­نویسان جدّی زبان فارسی است. نویسندگانِ داستان تاریخی، گاه دست به خلق و بازسازی دوباره­‌ی یک شخصیت حقیقی می­‌زنند و گاه فضای تاریخی­ خاصی را انتخاب می‌­کنند تا شخصیت خیالی خود را در آن فضا متولد ­کنند؛ سپس کنش­‌ها و انتخاب­‌های آن شخصیت نمونه را در آن فضا به نمایش می‌­گذارند. رمان گریخته نوشته‌­ی بنفشه ­حجازی جزو دسته‌­ی دوم است.

خلاصه داستان

داستان از کودکی قهرمان آن، امیرِ ناصر، شروع می‌­شود. پدرش، امیر­قلی مشغول جنگ با کردهای یاغی­‌ست و او به همراه خانواده‌­اش و دیگر ژاندارم‌­ها در پاسگاهی محاصره­ شده­‌اند. در اوایل داستان ما تبار امیر را می­‌شناسیم که تاثیر زیادی بر زندگی و شکل­‌گیری شخصیت او می­‌گذارد. سپس سن قهرمان زیاد می‌شود و راوی سوم شخص را همراه خود می­‌کند و داستان تا سن پیری او، یعنی آخر داستان، امیرِ ناصر را دنبال می­‌کند.

او که کودکی‌­اش با جنگ با یاغیان کُرد همراه شده بود، در ادامه نیز شاهد جنگ­‌های چریکی و مبارزات روشنفکری با شاه است. سپس انقلاب اسلامی روی می­‌دهد و بعد از آن جنگ با عراق شروع می­‌شود و داستان تا دوران صلح و آرامش سال­‌های هفتاد و هشتاد ادامه پیدا می­‌کند.

در این داستان با قهرمانی روبه­‌رو هستیم که خود را نسبت به جامعه مسئول می­‌داند و در قبال هرکدام از جریان­‌های اجتماعی واکنش خاص خود را نشان می‌­دهد. نکته­‌ی مثبت این رمان در بی­‌طرف بودن راوی است. داستان در خاص­‌ترین و مهم‌ترین دوران تاریخ معاصر ایران می‌­گذرد اما نویسنده، داستان را فدای ایدئولوژی نمی­‌کند، بلکه همه ­چیز در خدمت قصه است. قهرمان، خودش تصمیم می­‌گیرد و هیچ­ گاه همراه توده­‌ها و همچنین پایگاه‌­های سیاسی ایدئولوژیک نمی‌­شود. امیر، فضای روشنفکری را نقد می‌­کند. همواره دیدگاه خاص و انسانی خود را نسبت به شرایط دارد و از بیان آن ترسی ندارد. از این رو گریخته هم برای مخاطب عام و هم برای مخاطب خاص جذاب است.

فرم داستان

این کتاب با الگوی سفر قهرمان به نگارش در آمده، زندگی «امیر ناصر» یک سفر است. سفری اسطوره‌­ای -در تاریخ معاصر ایران- که می‌­توان آن را با الگوی جوزف­ کمبل در کتاب قهرمان هزار چهره بررسی کرد.

از طرفی نثر و زبان ­اثر گرچه چنان شاعرانه و یا قوی نیست اما برای فرم این داستان درست انتخاب شده، نویسنده تن به بازی­‌های بیهوده­‌ی ­زبانی نداده و با نثری تمیز و پاکیزه داستان خود را روایت کرده­ است. پس علاوه بر روایت بی­‌طرف انسان ایرانی در بستر تاریخ، می­‌توان نثر ساد­ه­ و پاکیزه‌­ی اثر را از نکته­‌های مثبت این رمان دانست.

از متن کتاب:

آخرش امیرارسلان کار دستش داد. روی صندلی هواپیما نشسته بود و می‌­رفت که آواره شود ولی نه به دنبال فرخ‌لقا. از هرچه فرخ‌لقا بود، می‌­گریخت. با زن‌­ها نمی‌­توانست و بی آن­ها هم. یا با دنیای او بیگانه بودند که قابل تحمل نبود یا از جنس دنیای او که حوصله­‌اش را سر می‌بردند. زنی که بتواند روح سرکش او را در آزادی مهار کند، نیافته بود. او اصلا آواره بود. به هیچ جا دل نمی­‌بست. همه­‌ی خانه­‌ها برای او موقتی بودند. همه‌ی اتاق‌ها انفرادی و مدت‌دار. خانه یعنی جایی که سقفی داشته باشد و بشود در آن روی زمین افتاد و خوابید. خانه یعنی کتاب تا سقف، در کنار آن یک پتو، گاهی یک زیرسیگاری و کبریت‌های نیم‌سوخته، کاغدهای بزرگ و کوچک که روی هرکدام خطی شعر نوشته شده باشد. خانه یعنی چند کاسه و بشقاب نشسته، پاکت سیب‌زمینی و پیاز، ماهیتابه‌­ی روغنی و آثار املت، کتری سوخته و قوری پر از تفاله، لیوان های زرد.

رمان گریخته نوشته­‌ی بنفشه حجازی در سال ۱۳۹۶ در ۳۴۴ صفحه توسط انتشارات کتابسرای زرین به چاپ رسیده است. این کتاب را می‌­توان از کتابفروشی‌های معتبر و سایت­‌های فروش کتاب تهیه کرد.