معرفی فیلم «مغلوب قانون» (جیم جارموش، ۱۹۸۶) | شرق یا غرب؟

کاش می­‌شد در زمانه‌­ای زندگی کرد که آدم‌هایش اگر اشتباهی کرده‌­اند، هر چه قدر هم سخت یا غیرممکن به نظر برسد، بتوانند باز هم به زندگی‌­شان ادامه دهند. مغلوب قانون (Down by Law) ساختهٔ جیم جارموش، داستان چنین جهانی را روایت می‌­کند. مغلوب قانون که سومین ساختهٔ جارموش محسوب می‌­شود در سال ۱۹۸۶ در جشنوارهٔ کن به نمایش درآمد و مورد توجه منتقدان قرار گرفت. فیلم توانست از سایت راتن تومیتوز امتیاز ۸۶  را از آن خود کند. حضور روبرتو بنینی، تام ویتس و جان لوری که از محبوب­‌ترین بازیگران جارموش محسوب می‌­شوند، فضایی خاص و به‌یادماندنی را در فیلم به وجود آورده ­است. تام ویتس علاوه بر بازی در مغلوب قاون، خوانندهٔ اصلی فیلم هم بوده است.

سه جوان در شهر بی‌آنکه از قبل همدیگر را بشناسند در یک زندان و در یک سلول دور هم جمع شده‌­اند. جک یک مجری رادیویی بی‌کار و شکست‌خورده، زک یک گنگستر خیابانی و روبرتو که تنها می­‌دانیم او یک ایتالیایی است. طنز فیلم درست از همین جا آغاز می‌­شود. جک و زک علی‌رغم ظاهر و روحیهٔ‌ خشنشان کاملاً بی‌گناه هستند و روبرتوی نحیف و بامزه مرتکب قتل شده است. این سه آدم در عین اینکه رابطه‌­ای تنش­‌زا باهم دارند و تقریباً هرکس تنها به خودش فکر می‌­کند، اما برای فرار از زندان با هم متحد می‌­شوند تا آزادی را در آغوش بگیرند.

جیم جارموش در مغلوب قانون در ادامهٔ همان فرمی است که از ابتدای فیلمسازی آن را شروع کرده بود. فیلمبرداری سیاه و سفید و میزانسن­‌هایی مینیمال و روایتی که شخصیت­‌هایش مهمترین بخش آن محسوب می‌­شوند. در مغلوب قانون تنها شخصیتی که در ابتدا چیزی از آن نمی­‌دانیم روبرتو است؛ او در اواخر فیلم عاشق می‌­شود و حالا ما مهمترین لحظهٔ زندگی‌­اش را می‌­دانیم. کیفیت کمدی و کنایی فیلم جارموش در همین سادگی‌­های زندگی خلاصه می‌­شود. آدم‌هایی که در شبی تاریک و فضایی تیره و خشن شهری دستگیر شده­‌اند، پس از فرار و رسیدن به جنگل و به دور از شهر و تمدن انسانی مسیری تازه برای زندگی‌­شان پیدا می‌­کنند.

ریتم فیلم جارموش تا اندازه‌­ای کند است که ما بتوانیم با شخصیت‌­ها همراه باشیم. یعنی نمی‌­توان آن را کسل‌کننده دانست. موسیقی جز و آیرونی میان شخصیت‌­ها و محیط پیرامونشان مخاطب را برای ادامهٔ داستان نگه می­‌دارد. به طوری که در هر لحظه از فرار این آدم‌ها ما منتظریم تا اتفاق بعدی را پیش‌بینی کنیم و سرانجام‌شان را ببینیم. مغلوب قانون یک تکه از زندگی جک، زک و روبرتو است، بی آنکه انتظار پایانی عجیب و غریب و شکوهمند را در آن داشته باشیم. سادگی‌­ایی که در فرم فیلم هم به خوبی دیده می‌­شود.

مغلوب قانون حتی در نامش هم شوخی می‌­کند. چون آدم‌هایی را نشان می‌­دهد که در نهایت از زیر یوغ قانون فرار می‌­کنند. مغلوب قانون در سکوت‌­ها، فضای سیاه و سفید و آدمهایی که آرزوی رهایی دارند، می‌­تواند ما را به یاد محکوم‌به‌مرگی گریخته است روبر برسون بیندازد. تنها با این تفاوت که جارموش پس از رهایی آنان از زندان دنبالشان می‌­کند و ما را با بالا و پایین‌ زندگی‌اشان همراه می‌­کند. یکی از جالب‌­ترین حاشیه­‌های فیلم هم این است که روبرتو بنینی و نیکولتا براسچی پس از هم‌بازی شدن در این فیلم باهم ازدواج می‌­کنند. فیلمی که در آن نقش یک عاشق و معشوق را بازی کرده بودند. شاید این مورد را هم بتوان از کیفیت طنزآمیز خارج از فیلم دانست.